Bank centralny jest bardzo ważną instytucją w państwie. Ma on ogromne znaczenie dla stabilności gospodarczej kraju. W Polsce bankiem centralnym jest Narodowy Bank Polski (NBP).
Główne funkcje banku centralnego:
1. Bank emisyjny – NBP na wyłączne prawo do emisji znaków pieniężnych. Określa podaż pieniądza oraz to kiedy zostanie wprowadzony. Prowadzi politykę pieniężną, której zadaniem jest monitorowanie inflacji oraz dbanie o stabilność cen. Bank centralny zarządza też walutą – dba by była silna.
2. Bank wszystkich banków – Zadaniem NBP jest dbanie o stabilność sektora bankowego, poprzez zapewnianie bezpieczeństwa depozytów zgromadzonych w bankach. Ponadto aktywnie uczestniczy w międzybankowym rynku pieniężnym i organizuje system rozliczeń pieniężnych. Bank centralny jest też pożyczkodawcą ostatniej szansy – gdy bank komercyjny, lub inna instytucja finansowa, znajduje się w ciężkiej sytuacji, wspomaga on ją pożyczkami.
3. Bank państwa – Bank centralny prowadzi rachunki bankowe z rządem i instytucjami państwowymi. Obsługuje budżet państwa.
Bank centralny używa odpowiednich instrumentów, prowadzić politykę pieniężną. Odpowiednia polityka pieniężna powoduje wzrost gospodarczy.
1. Stopa rezerw obowiązkowych – Bank centralny ustala minimalną wartość rezerw gotówkowych, którą musi mieć każdy bank komercyjny. Jeżeli zasoby banku komercyjnego spadną poniżej tej wartości to bank centralny musi szybko pożyczyć brakującą kwotę.
2. Operacje otwartego rynku – Bank centralny kupuje i sprzedaje papiery wartościowe, wpływając na wielkość bazy monetarnej (łączna ilość pieniądza wyemitowanego bezpośrednio przez bank centralny).
3. Operacje depozytowe-kredytowe – w sytuacji, w której operacje otwartego rynku nie są w stanie wyeliminować wahań stóp procentowych, do gry wchodzą operacje depozytowo-kredytowe. NBP oferuje bankom komercyjnym możliwość składania depozytów, oprocentowanych stopą depozytową. Bank centralny udziela także kredyty bankom komercyjnym. Działania te pozwalają na odpowiednie zagospodarowanie nadwyżki lub niedoboru środków finansowych banków komercyjnych.
Mówiąc o NBP nie można nie wspomnieć o Radzie Polityki Pieniężnej. Jest to organ decyzyjny NBP – to on ustala założenia polityki pieniężnej państwa i dba o ich realizację. Na jej czele stoi Prezes NBP, powoływany przez sejm na 6-letnią kadencję (w latach 2016-2022 Adam Glapiński).
Antoni Becela
Autor artykułu